Jak czytać etykiety?

Jednym z dobrych nawyków, które pomagają w utrzymaniu zdrowia, odpowiedniej diety i prawidłowej masy ciała jest świadome robienie zakupów spożywczych. Żeby robić to z głową, warto planować posiłki – dzięki temu wiemy, po co wchodzimy do sklepu i kupujemy dokładnie to, czego potrzebujemy – oszczędzamy w ten sposób pieniądze i ograniczamy marnowanie żywności. Ważne też, żeby wybierać odpowiednie, dobrej jakości produkty. Jednym ze sposobów ocenienia jakości produktu w sklepie, pomocnym w dokonaniu świadomego wyboru jest sprawdzenie tabeli wartości odżywczych.

Co to wartość odżywcza?

Wartość odżywcza określa przydatność produktów spożywczych do pokrycia potrzeb organizmu. Są to szczególne wartości produktu ze względu na dostarczaną energię lub składniki odżywcze. ¹

Według Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności², producenci żywności mają obowiązek podawania informacji o wartości odżywczej produktu w przeliczeniu na 100g lub 100ml. Producent może też dodatkowo podawać wartość odżywczą w przeliczeniu na porcję produktu. Obowiązkowo muszą pojawić się informacje na temat zawartości kwasów tłuszczowych nasyconych, cukrów lub sodu (soli) – ze względu na negatywny wpływ na zdrowie nadmiaru tych składników.

Wartość energetyczna i ilość składników odżywczych może być wyrażana jako wartość procentowa referencyjnych wartości spożycia (RWS) dla osób dorosłych.

Czym jest RWS?

Referencyjne wartości spożycia to ilość składników odżywczych, która powinna być spożywana przez większość osób dorosłych w ciągu doby. Są to wartości uśrednione i są raczej drogowskazem – mają dawać ogólne pojęcie o wartości odżywczej danego produktu.²

Referencyjne wartości spożycia (RWS) dla wartości energetycznej i wybranych składników odżywczych innych niż witaminy i składniki mineralne:

Wartość energetyczna lub składnik odżywczy	Referencyjne wartości spożycia
Wartość energetyczna	8 400 kJ/2 000 kcal
Tłuszcz	70g
Kwasy tłuszczowe nasycone	20g
Węglowodany	260g
Cukry	90g
Białko	50g
Sól	6g

Dzienne referencyjne wartości spożycia witamin i składników mineralnych:

Witamina lub składnik mineralny	Referencyjne wartości spożycia	Witamina lub składnik mineralny	Referencyjne wartości spożycia
Witamina A	800 μg	Chlor	800 mg
Witamina D	5 μg	Wapń	1000 mg
Witamina E	12 mg	Fosfor	700 mg
Witamina K	75 μg	Magnez	375 mg
Witamina C	80 mg	Żelazo	14 mg
Tiamina (Wit. B1)	1,1 mg	Cynk	10 mg
Ryboflawina (Wit. B2)	1,4 mg	Miedź	1 mg
Niacyna (Wit. B3)	16 mg	Mangan	2 mg
Witamina B6	1,4 mg	Fluor	3,5 mg
Kwas foliowy	200 μg	Selen	55 μg
Witamina B12	2,5 μg	Chrom	40 μg
Biotyna	50 μg	Molibden	50 μg
Kwas pantotenowy	6 mg	Jod	150 μg
Potas	2000 mg

Znacząca ilość witamin i składników mineralnych

Producent nie może tak po prostu napisać na produkcie „bogaty w witaminę C” czy „duża zawartość wapnia”. Taka informacja może pojawić się:

jeżeli dany składnik stanowi 15 % RWS w 100 g lub 100 ml produktu, w przypadku produktów innych niż napoje;
7,5% RWS w 100 ml produktu w przypadku napojów;
15% RWS w przeliczeniu na porcję, jeżeli dane opakowanie zawiera wyłącznie jedną porcję.²

Jak powinna wyglądać informacja o wartości odżywczej na etykiecie?

Informacje o wartości odżywczej powinny być zaprezentowane w poniższej kolejności:²

wartość energetyczna (energia)	kJ/kcal
tłuszcz	g
w tym	g
— kwasy tłuszczowe nasycone (kwasy nasycone)	g
— kwasy tłuszczowe jednonienasycone (jednonienasycone)	g
— kwasy tłuszczowe wielonienasycone (wielonienasycone)	g
węglowodany	g
w tym	g
— cukry	g
— alkohole wielowodorotlenowe (poliole)	g
— skrobia	g
błonnik	g
białko	g
sól	g
witaminy i składniki mineralne	jednostki tak jak w powyższej tabeli

Środki spożywcze, które są zwolnione z wymogu przedstawiania obowiązkowej informacji o wartości odżywczej:

produkty nieprzetworzone, które zawierają pojedynczy składnik lub pojedynczą kategorię składników;
produkty przetworzone, w przypadku których jedynym procesem przetwarzania, jakim je poddano, jest dojrzewanie, i które obejmują pojedynczy składnik lub pojedynczą kategorię składników;
wody przeznaczone do spożywania przez ludzi, w tym wody, których jedynymi dodanymi składnikami są dwutlenek węgla lub środki aromatyzujące;
zioła, przyprawy lub ich mieszaniny;
sól i substytuty soli;
słodziki stołowe;
ekstrakty kawy i ekstrakty cykorii, całe lub zmielone ziarna kawy oraz całe lub zmielone bezkofeinowe ziarna kawy;
napary ziołowe i owocowe, herbata, herbata bezkofeinowa, herbata instant lub rozpuszczalna lub ekstrakt herbaty, bezkofeinowa herbata instant lub rozpuszczalna lub ekstrakt herbaty, które nie zawierają innych dodanych składników niż środki aromatyzujące, które nie zmieniają wartości odżywczej herbaty;
octy fermentowane i substytuty octu, w tym te, których jedynymi dodanymi składnikami są środki aromatyzujące;
środki aromatyzujące;
dodatki do żywności;
substancje pomocnicze w przetwórstwie;
enzymy spożywcze;
żelatyna;
składniki powodujące zestalanie się dżemów;
drożdże;
gumy do żucia;
żywność w opakowaniach lub pojemnikach, których największa powierzchnia jest mniejsza niż 25 cm² ;
żywność, w tym żywność wytwarzana ręcznie, dostarczana bezpośrednio przez wytwórcę małych ilości produktów konsumentowi finalnemu lub miejscowym placówkom handlu detalicznego bezpośrednio zaopatrującym konsumenta finalnego.²

Nutri-Score

Nutri-Score to system znakowania żywności. Jest to podsumowanie wartości żywieniowej produktu oznaczone w postaci kodu składającego się z 5 liter (od A do E) i odpowiadających im kolorów (od ciemnozielonego do czerwonego). Został wprowadzony w wielu europejskich krajach – w Polsce ten system oznaczania wartości odżywczej wprowadziły niektóre firmy.³

Nutri-Score jest obliczany na podstawie informacji o zawartości składników w 100g lub 100ml produktu. Obliczenia opierają się na bilansowaniu zawartości składników korzystnych takich jak: błonnik, białko, warzywa, owoce, orzechy oraz tych, których ilość należy w diecie ograniczać: wartość energetyczna, cukry, tłuszcze nasycone, sód pochodzący z soli. Za ilość tych składników w produkcie przyznaje się punkty; następnie od sumy punktów składników „do ograniczenia” odejmuje się sumę punktów składników „pozytywnych”. Im niższy jest wynik, tym ocena Nutri-Score wskazuje na wyższą wartość żywieniową produktu. Wynik jest klasyﬁkowany w kolorowej skali systemu Nutri-Score od A (ciemnozielony) do E (czerwony) – przypomina ona trochę sygnalizację świetlną.³

źródło grafiki: https://nutriscore.pl/

Najlepiej spożyć przed a należy spożyć do – jaka jest różnica?

Bibliografia

Gawęcki J. Człowiek i jego pokarm. [w:] Gawęcki J. (red.) Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu. 2012. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Radu (UE) nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=celex%3A32011R1169
https://nutriscore.pl/